Cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn hàng đầu thế giới Mỹ – Trung Quốc luôn là chủ đề nhận được sự quan tâm hàng đầu của các chiến lược gia kinh tế trên thế giới. Dưới thời Tổng thống Biden cầm quyền, Mỹ đã có những chiến lược thương mại mới để tác động tới nền kinh tế Trung Quốc.
1. Một vài điểm mới trong chính sách thương mại của Tổng thống Biden
Ý định giảm thuế đối với hàng hóa Trung Quốc nhìn qua là một bước lùi của Mỹ trong thương chiến nhưng rộng hơn đó có thể là chiến lược hoàn toàn khác của Biden.
Các chính trị gia Mỹ đều đồng ý rằng cần phải có hành động để kiềm chế sự trỗi dậy của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Nhưng bên dưới sự đồng thuận ấy lại là những sựu chia rẽ lập trường và rối rắm không nhỏ. Điển hình mới nhất chính là cuộc tranh luận về việc có nên dỡ bỏ thuế quan với hàng hóa Trung Quốc hay không.
Theo đánh giá từ Economist, cách tiếp cận của ông Biden đối với nền kinh tế Trung Quốc đang dần rõ ràng. Chỉ trong vài tuần tới đây, chiến lược này là kiên quyết, chặt chẽ hay vẫn đầy mâu thuẫn sẽ được thấy rõ.
Trong một bài phát biểu của mình vào tháng 5, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã tóm tắt chính sách thương mại của Biden với Trung Quốc trong vài từ sau: “đầu tư, liên kết, cạnh tranh”. Tức là Mỹ sẽ đầu tư vào sức mạnh của chính họ; liên kết chặt chẽ hơn với các đồng minh của Mỹ; và cạnh tranh đối đầu với Trung Quốc khi cần thiết.
Bắt đầu với sự cạnh tranh – yếu tố trung tâm trong chính sách dưới thời Donald Trump. Theo Chad Bown, Chuyên gia kinh tế cấp cao thuộc Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, vào thời điểm ông Trump rời Nhà Trắng, thuế uant rung bình của Mỹ áp dụng cho các sản phẩm Trung Quốc đã tăng từ mức 3% lên gần 20%. Câu hỏi trước mắt là Biden sẽ phải làm gì với “di sản” này của ông Trump.
Với tình hình lạm phát đang ở mức cao, ông Biden đang muốn giảm bớt áp lực về giá. Việc loại bỏ thuế quan với hàng hóa Trung Quốc – vốn cuối cùng đánh vào người tiêu dùng – về lý thuyết sẽ có ích trong chiến lược này. Nhưng thực tế, nó có thể đóng góp tác dụng rất nhỏ. Nghiên cứu từ Viện Peterson ước tính hành động loại bỏ thuế quan sẽ chỉ giảm được 0,3 điểm phần tram của tỷ lệ lạm phát, hiện đang ở mức hơn 8%. Nhưng dù sao, nó vẫn là nỗ lực giá trị khi lạm phát Mỹ đang cao như hiện nay.
Biden đang vấp phải nhiều phản đối ngày càng gay gắt hơn vì ý định giảm thuế của mình. “Với thuế quan đánh vào các sản phẩm công nghệ cao hoặc đầu vào công nghiệp, chính quyền Biden sẽ có thể muốn tăng đáng kể cùng với việc loại bỏ các mặt hàng khác trong nước. Họ cần xác định cái nào hiệu quả”, Clete Willems, Thành viên nhóm thương mại thời Trump nhận định.
Bên cạnh thuế, Nhà Trắng cũng nổ ra tranh luận về việc có nên mở cuộc điều tra mới về hành vi kinh tế từ Trung Quốc hay không. Cuộc điều tra lớn dưới thời ông Trump, được tiến hành theo mục 301 của bộ Luật Thương mại Mỹ, từng tập trung vào mục tiêu “cưỡng bức chuyển giao công nghệ”. Nhiều người trong chính quyền của ông Biden coi đó là mục tiêu sai.
Vì vậy, cuộc điều tra mới có thể sẽ tập trung vào các kế hoạch sản xuất công nghiệp và trợ cấp của Trung Quốc. Điều đó có vẻ hấp hẫn, nhưng vấn đề vẫn còn nằm ở phần sau.
“Khi có kết quả điều tra rồi, thách thức lớn hơn là chính quyền có sẵn sàng đưa ra biện pháp phù hợp không, có sẵn sàng áp đặt các lệnh trừng phạt mới đáng kể với Trung Quốc không?”, ông Scott Kennedy, Chuyên gia Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, một tổ chức tư vấn ở Washington, đã cho biết. Sự chậm trễ của Nhà Trắng trong việc công bố quyết định cuộc điều tra mới dù đã thảo luận về nó nhiều tháng đã cho thấy sự lưỡng lự của các quan chức.
Một khía cạnh khác trong cuộc cạnh tranh thương mại của Mỹ với Trung Quốc là các biện pháp trừng phạt kinh tế được áp dụng lên các công ty. Chính quyền ông Trump đã khơi mào bằng cách đưa Tập đoàn viễn thông Huawei, nhà sản xuất máy bay không người lái Dji liệt vào danh sách đen để có thể ngăn các công ty Mỹ bán bất kỳ mặt hàng nào khi chưa được cho phép.
Tuy nhiên, thời điểm cuối nhiệm kỳ, chính sách này của Trump ngày càng hỗn loạn. Đến thời Biden đã tăng cường trừng phạt đối với công ty mẹ của TikTok. Hầu hết danh sách đen các công ty thời Trump vẫn được giữ nguyên. Biden còn bổ sung thêm việc cấm đầu tư của Mỹ vào một loạt các công ty công nghệ giám sát thuộc Trung Quốc.
Nhà Trắng cũng đang xem xét quy tắc, chuẩn mực mới để chặn các đối thủ từ nước ngoài truy cập vào dữ liệu cá nhân của người dân Mỹ, điều này có thể gây khó khăn hơn cho TikTok. Tóm lại, cách tiếp cận của Biden trông không giống như việc rút lui khỏi cuộc chiến kinh tế với Trung Quốc mà là một sự chuyên nghiệp hóa hơn.
2. Biden muốn tăng cường liên kết với các đồng minh
Phần thứ hai trong chiến lược thương mại của Biden là tăng cường liên kết với các đồng minh – đó là điều khác biệt với Trump. Trong khi ông Trump thờ ơ với những người đồng minh tốt nhất của Mỹ thì đến thời Biden lại đang nối lại quan hệ.
Cách tiếp cận sang châu Á tổng thống này đã được công bố vào tháng 5, với sự kiện ra mắt của Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ – Thái Bình Dương (IPEF), sẽ gắn kết các quốc gia đại diện cho 40% GDP toàn cầu. Một thành quả khác là tuyên bố chung vào cuối hội nghị thượng đỉnh của khối G7 vào ngày 28/6 cam kết sẽ “giảm sự phụ thuộc chiến lược” vào Trung Quốc.
Một nhóm chính trị gia ở Washington vẫn đang kêu gọi chính quyên Mỹ xem xét tái gia nhập Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương. Các đồng minh như Nhật Bản sẽ rất ủng hộ điều đó. Họ tin rằng việc tạo thêm các chuỗi cung ứng mới sẽ là điều cần thiết để giảm bớt sự phụ thuộc vào hàng hóa Trung Quốc.
3. Mỹ sẽ tăng cường đầu tư tại sân nhà
Yếu tố cuối cùng trong chiến lược thương mại của ông Biden là “đầu tư tại nhà”, cũng là điều mà những lập luận và hành động mâu thuẫn nhau nhất. Kế hoạch chi tiêu của ông Biden vẫn chưa được hội đồng Mỹ thông qua. Thượng viện và Hạ viện mới chỉ thông qua hai dự luật thay thế, với cùng một trọng tâm trong kế hoạch trị giá 52 tỷ USD để tăng cường sức sản xuất chất bán dẫn của Mỹ.
Mặt khác, Nhà Trắng có thể tạo ra một cơ chế yêu cầu các công ty Mỹ phải thông báo cho chính phủ về tình hình chi tiêu ở nước ngoài, làm tăng khả năng kiểm soát của Nhà Trắng tới một số khoản đầu tư vào Trung Quốc. Để dự luật được thông qua có thể sẽ phải được ký trước khi Quốc hội Mỹ nghỉ giải lao vào tháng 8.
Trước đó, Biden cũng đã cố gắng tạo ra một động thái thúc đẩy đầu tư tại Mỹ. Vào tháng 2, ông đã cho công bố sáu báo cáo riêng biệt, bao gồm chất bán dẫn, pin và hơn thế nữa. Mục đích là để cung cấp tài chính trực tiếp và các biện pháp khuyến khích nhằm củng cố các cơ sở sản xuất của Mỹ.
Kể từ đó, các công ty đã công bố hơn 75 tỷ USD được đầu tư vào sản xuất và nghiên cứu chất bán dẫn tại Mỹ. Đó một phần là những phản ứng với hành động của Biden, nhưng cũng là sự công nhận về tính mong manh hiện nay của chuỗi cung ứng toàn cầu. Lý do hiếm hoi mà các công ty đã buộc phải rời Trung Quốc là chính sách chống dịch gay gắt của nước này.
Nguồn: Sapphire Capital – Economist
Discussion about this post